اعتکاف، فضایل و احکام آن
تعريف اعتكاف:
ماندن در مسجد به قصد طاعت و عبادت.
دلایل مشروعیت وفضیلت آن
خداوند عزوجل می فرماید:
{و عهدنا إلی إبراهیم و إسماعیل أن طهرا بیتی للطائفین و العاکفین و الرکع السجود}
(و وحی فرستادیم بسوی ابراهیم و اسماعیل که پاک سازید خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفین و و رکوع و سجده کنندگان) [بقره/125]
از ام المؤمنین عایشه ـ رضی الله عنهاـ روایت است که فرمود:
"همانا رسول اکرم ـ صلی الله علیه و سلم ـ دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می کردند و این عمل را تا هنگام وفاتشان انجام می دادند و بعد از وفات ایشان همسرانش نیز اعتکاف مینمودند." (بخاری 2036) از سیدنا عبدالله بن عمرـ رضی الله عنهماـ روایت است که فرمود: رسول اکرم ـ صلی الله علیه و سلم ـ پشت ستون توبه (در مسجد النبی) اعتکاف می نمودند و برای ایشان فرشی مي انداختند یا اینکه تختی قرار می دادند. (ابن ماجه
بدون شک اعتکاف یکی از سنتهایی است که بر نفس بشری دشوار است اما آثار ارزشمندی دارد:
1ـ درک شب قدر و بدست آوردن ثواب هزار ماه که برابر است با 83 سال.
2ـ بخشش گناهان و از بین رفتن سیئات در ایام اعتکاف .
عطاء ـ رحمه الله ـ می فرماید: مثال شخص معتکف مانند انسان نیازمندی است که بر در خانه بزرگی نشسته است و به استمرار می نشیند و می گوید بلند نمی شوم تا اینکه حاجتم را برآورده کند و همچنین شخص معتکف در خانه الله (مسجد) می نشیند و می گوید بلند نمی شوم تا اینکه خداوند مرا بیامرزد و گناهان مرا عفو کند و لله المثل الأعلی.
4ـ حفظ روزه از تمامی کارهایی که آنرا خدشه دار و ثواب آن را کم می کند.
5ـ تمرین نشستن در مسجد و مواظبت بر نمازهای پنجگانه .
حکم اعتکاف
سنت مؤکده است بدلیل اینکه رسول اکرم ـ صلی الله علیه و سلم ـ بر آن مواظبت داشتند و تا آخر حیات مبارکشان آن را انجام می دادند.
از ام المؤمنین عایشه ـ رضی الله عنهاـ روایت است که فرمود: همانا رسول اکرم ـ صلی الله علیه و سلم ـ دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می کردند و این عمل را تا هنگام وفاتشان انجام می دادند و بعد از وفات ایشان همسرانش نیز اعتکاف مینمودند. (بخاری 2036)
ارکان اعتکاف
1ـ نیت کردن، که آن امری است ضروری برای اعتکاف. و خالص کردن عمل برای الله سبحانه و تعالی. از سیدنا عمربن الخطاب ـ رضی الله عنه ـ روایت است که فرمود : شنیدم که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمود: «إنما الأعمال بالنیات» "همانا اعمال به نیتها بستگی دارد."
2ـ ماندن در مسجد و دلیل آن فرموده الله :
{و عهدنا إلی إبراهیم و إسماعیل أن طهرا بیتی للطائفین و العاکفین و الرکع السجود}
(و وحی فرستادیم بسوی ابراهیم و اسماعیل که پاک سازید خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفین و و رکوع و سجده کنندگان) [بقره/125]
زمان اعتکاف
اگر شخصی می خواهد در رمضان اعتکاف کند بهترین و مؤکدترین وقت آن دهه آخر ماه مبارک رمضان است و جایز است که در هر وقتی از رمضان و ماههای دیگر انجام دهد و خصوصا اگر نذر كند و آن را بر خود واجب كند. سیدنا عمر ـ رضی الله عنه ـ از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ پرسید: همانا من در جاهلیت نذر کردم که یک شب در مسجد الحرام اعتکاف کنم فرمودند: "نذرت را ادا کن." (صحیح بخاری 2032)
مبطلات اعتکاف
1ـ خروج از مسجد، اگر شخص معتکف از مسجد بدون ضرورت و نیاز خارج شد اعتکاف آن باطل است. ام المؤمنین عایشه ـ رضی الله عنه ـ فرمود: هنگامی که رسول اکرم ـ صلی الله علیه وسلم ـ اعتکاف می کردند سر خود را به من نزدیک می کردند و من آن را شانه می زدم. و داخل خانه نمی شد مگر برای نیاز و ضروت. (سنن ترمذی)
خروج ازمسجد برای شخص معتکف سه نوع است:
الف) خروج مشروع، که آن خروج برای حاجت و نیاز مانند خوردن و نوشیدن و غسل وغیره است.
ب) خروج برای طاعت و عبادت، که بر شخص معتکف واجب نیست مانند عیادت مریض و حضور در نماز جنازه و اگر در ابتدای اعتکاف شرط کرد که برای این امور خارج شود جایز است و در غیر اینصورت جایز نیست.
ج) خروج برای کاری که اعتکاف را باطل می کند مانند خرید و فروش و نزدیکی با همسر و غیره.
2 ـ مباشرت کردن با همسر که یکی از آن عمل نزدیکی با همسر(جماع) می باشد. خداوند متعال میفرماید:
{ولا تباشروهن و أنتم عاکفون فی المساجد}
(و با آنها (زنان) نزدیکی نکنید در حالیکه در مساجد به اعتکاف نشسته اید) [بقره/187]
3 ـ و از مبطلات دیگر اعتکاف حیض و نفاس می باشد.
4 ـ انجام دادن عده برای زنی که شوهرش در هنگام اعتکاف فوت می کند.
قبل از هجرت
